top of page

El Prestige: crónica de un desastre anunciado

El Prestige, de 243 metros de eslora, era un petrolero de construcción japonesa, registro griego, propiedad libia, carga rusa y con bandera de Bahamas. No se había adaptado desde su construcción en 1976 y la normativa, como cabe esperar, ya había cambiado: si un barco pretendía navegar aguas comunitarias debía tener doble casco, a diferencia del Prestige, que era monocasco. 

​

El buque había salido de San Petesburgo el 31 de octubre de 2002 con un cargamento de petróleo de 77.000 toneladas - completado posteriormente en una escala en Letonia - con destino inmediato a Gibraltar, donde el capitán debía recibir instrucciones. Llama la atención que compañías como Repsol o BP tenían descalificado al buque desde el año 1997 y el 2000 respectivamente, por no cumplir con los estándares de seguridad exigibles.

​

El estado del buque, según los peritos confirmaron luego durante un juicio posterior al gran desastre, era lamentable: los tanques de aguas fecales de babor y estribor estaban fuera de servicio, el condensador atmosférico de la caldera tenía los tubos doblados, los serpentines de calefacción de todos los tanques estaban rotos y perdían agua dulce, y el casco estaba cubierto de grietas por doquier.

​

Tristemente, nos encontrábamos ante la crónica de un desastre anunciado, más concretamente seis meses antes de que este ocurriera. En el año 2017 salieron a la luz diversas cartas "secretas" de los capitanes del Prestige. En una de ellas, datada de mayo de 2002, el capitán sustituto de Mangouras, Kostazos, redactaba: “Les informo con total franqueza que las condiciones del barco son inadecuadas”. Además, denunciaba en su cuaderno de bitácora el enorme peligro que suponía continuar trabajando en la nave, que era poco más que una bomba de relojería flotante. 

 

Sumado a estas cartas, el día antes de que el Prestige se hundiera, se consiguió extraer el documento de inspección del petrolero, planeada para ser realizada cada seis meses, pues era un informe de control de estabilidad y del estado del petrolero. La última inspección fue firmada por Mangouras, pero databa de antes de su relevo por Kostazos. Es decir, que como mínimo, el Prestige no se había sometido a inspección desde hacía un año.

​

Prestige (1).jpg
“Les informo con total franqueza que las condiciones del barco son inadecuadas”.
josejuan.jpg

José Juan Bermúdez Tajes (Arou, Camariñas) es actualmente el Patrón Mayor de la Cofradía de Pescadores de Camelle, área fuertemente afectada por​ el vertido del Prestige. Nacido y criado en Arou, comienza a tener contacto con el mar desde muy temprana edad: los 10 años. Tras el fallecimiento de su padre, hereda su licencia de pesca y comienza a darle uso. Amante de la pesca tradicional y artesanal, y gran defensor del medioambiente, recuerda con mucha tristeza el desastre que supuso el Prestige. Su testimonio como pescador resulta clave para conocer el punto de vista de los más afectados.

 

S: 13 de novembro de 2002, o día que comezou todo. Como te enteraches do que estaba sucedendo? Como reaccionachedes ao saber que na vosa costa tíñades practicamente unha bomba de reloxaría? / 13 de noviembre de 2002, el día que empezó todo. ¿Cómo te enteras de lo que estaba sucediendo? ¿Cómo reaccionasteis a que en vuestra costa teníais prácticamente una bomba de relojería?

​

J: Como todas as mañáns, levanteime temprano para ir traballar. Abrín a porta da casa e notei un intenso cheiro a algo similar ao petróleo. Lembro que ese día soplaba moito vento, que foi o que trouxo ese cheiro dende o mar á terra. Acerqueime á praia, pois vivo en frente dela, e vin unhas gaivotas cunhas cantas manchas negras, como de fuel. Pola tarde xa saiu nas noticias todo o que estaba acontecendo, pero para min o que presenciei pola mañán xa foi unha mensaxe bastante clara do que estaba por vir. / Como todas las mañanas, me levanté temprano para ir a trabajar. Abrí la puerta de casa y noté un intenso olor a algo similar al petróleo. Recuerdo que soplaba mucho viento, que fue el que trajo ese olor desde el mar hasta tierra. Me acerqué a la playa, pues vivo en frente de ella, y vi unas gaviotas con unas cuantas manchas negras, como de fuel. Por la tarde ya salió en las noticias lo que estaba pasando, pero para mí lo que presencié por la mañana ya fue un mensaje bastante claro de lo que estaba por venir.

​

S: Durante os primeiros días o Prestige simplemente estaba aí. Esperabas que acontecera o que acabou acontecendo? Quero dicir, viches vir que o petroleiro finalmente ía partir e que o vertido ía ter tanta magnitude? / Durante los primeros días el Prestige simplemente estaba ahí. ¿Esperabas que ocurriera lo que acabó ocurriendo? Quiero decir, ¿veías venir que el petrolero finalmente se iba a partir y que el vertido iba a tener tanta magnitud?​

​

J: Non, aínda que a medida que escoitábamos as novidades nas noticias tiñamos menos esperanza. O buque estaba á deriva, sen goberno, e durante os primeiros días foi chegando chapapote en pequenas cantidades á costa, pero despois de tres ou catro días todas as praias quedaron inundadas. / No, aunque a medida que escuchábamos las novedades en las noticias teníamos menos esperanza. El buque estaba a la deriva, sin gobierno, y durante los primeros días fue llegando chapapote en pequeñas cantidades a la costa, pero después de tres o cuatro días todas las playas quedaron inundadas. 

​

S: Nese momento en que comezou a chegar o chapapote a terra, os dispositivos de limpeza comezaron a poñerse en marcha. En que forma se volcou o pobo? Colaboraches na retirada de chapapote ou centrácheste noutras labores? / En el momento en que empezó a llegar el chapapote a tierra los dispositivos de limpieza comenzaron a ponerse en marcha. ¿En qué forma se volcó el pueblo? Colaboraste en la retirada de chapapote o te centraste en otras labores?

 

J: Nun primeiro momento eramos solo 5 ou 6 voluntarios: eu e algúns dos meus coñecidos cercanos. Traballábamos cas nosas roupas, cun sacho, cunha pala, cunha paleta… co que tiñamos por casa. Nas reunións, escoitabase á xente do pobo dicir que se non lles pagaban non ían limpar, que eles non mancharan e que xa estaban cobrando as axudas do sector pesqueiro. Iso si, estivemos rodeados tanto de veciños de pobos cercanos (por exemplo, de Muxía), como de persoas do resto de España e de Europa: madrileños, cataláns, franceses… e pouco a pouco a xente do pobo tamén se foi sumando. A cantidade de voluntarios era incrible. A parte triste é que se non chegan a pagar, moitos veciños non o tería axudado na retirada do chapapote. / En un primer momento éramos solo 5 o 6 voluntarios: yo y algunos de mis conocidos cercanos. Trabajábamos con nuestra ropa, con un sacho, una pala, una paleta... con lo que tuviéramos por casa. En las reuniones, se escuchaba a la gente del pueblo decir que si no les pagaban no limpiaban, que ellos no habían manchado y que ya estaban cobrando las ayudas del sector pesquero. Eso si, estuvimos rodeados tanto de vecinos de pueblos cercanos (por ejemplo, de Muxía) como de personas del resto de España y de Europa: madrileños, catalanes, franceses... y poco a poco la gente del pueblo también se fue sumando. La cantidad de voluntarios era increíble. La parte triste es que, si no llegan a pagar, muchos vecinos no habrían ayudado en la retirada del chapapote. 

​

S: Que foi o que máis che impactou de todo o que viviches neses momentos? / ¿Qué fue lo que más te impactó de todo lo que viviste en esos momentos?

​

J: O que máis me impactou foi ver as condicións nas que estaba a costa e non poder ir a pescar. Ver cormoráns mortos, gaivotas mortas, peces tirados na praia, os mexillóns e os erizos cubertos de chapapote... Deume moita tristeza ver como desaparecía todo. / Lo que más me impactó fue ver las condiciones en las que estaba la costa y no poder ir a pescar. Ver cormoranes muertos, gaviotar muertas, peces tirados en la playa, los mejillones y los erizos cubiertos de chapapote...Me dio mucha tristeza ver como desaparecía todo. 

​

S: En canto a xestión dos políticos, cal é a túa opinión? Pensas que se actuou axeitadamente? / En cuanto a la gestión de los políticos, ¿cuál es tu opinión? ¿piensas que se actuó de forma acertada?

​

J: Durante todo o proceso e igual que están facendo agora coa pandemia, os políticos​ estivéronse botando cousas en cara en lugar de remar xuntos, que era o que tiñan que facer. Todos sabemos que o do Prestige foi mala sorte e que a contaminación supoñía un gran problema, pero non era momento de tirarse pedras, senón de remar unidos coa verdade sempre por diante. Destaco esto último porque nun primeiro momento restáronlle importancia ao vertido dicindo que eran "cuatro hilitos" de chapapote e mira como acabamos. Cando alguén está nun posto de poder ten que ser sinceiro, pedir desculpas e asumir as consecuencias. / Durante todo el proceso e igual que están haciendo ahora con la pandemia, los políticos se estuvieron echando cosas en cara en lugar de remar juntos, que era lo que tenían que hacer. Todos sabemos que lo del Prestige fue mala suerte y que la contaminación suponía un gran problema, pero no era momento de tirarse piedras, sino de remar unidos con la verdad siempre por delante. Destaco esto último porque en un primer momento le restaron importancia al vertido diciendo que eran "cuatro hilitos" de chapapote y mira cómo acabamos. Cuando alguien está en un puesto de poder tiene que ser sincero, pedir disculpas y asumir las consecuencias.

​

S: Como pescador, imaxino que a situación económica foi bastante dura; quero dicir, faltaba un mes escaso para Navidad e era unha temporada primordial para vós. Que solucións vos ofreceron? / Como pescador, imagino que la situación económica fue bastante dura; quiero decir faltaba un mes escaso para Navidad y era una temporada primordial para vosotros. ¿Qué soluciones os ofrecieron?​

​

J: O Goberno deunos axudas abundantes, a verdade. Houbo xente que non as quería, que só quería volver traballar e que o mar volvera estar ben. Pero tamén houbo xente que se "alegrou" de non ter que traballar e aínda así obter "beneficios". / El Gobierno nos dio ayudas abundantes, la verdad. Hubo gente que no las quería, que solo quería trabajar de nuevo y que el mar volviera a estar bien. Pero también hubo gente que se "alegró" de no tener que trabajar y aún así obtener "beneficios". 

​

S: Por último, agora que ves todo acontecido dende a perspectiva que permite o tempo, que pensas que te ensinou todo este desastre? Aprendiches algo que che gustaría compartir? / Ahora que ves todo lo sucedido desde la perspectiva que permite el tiempo, ¿qué piensas que te enseñó todo este desastre? ¿Aprendiste algo que te gustaría compartir?

​

J: Con todo isto eu non aprendín, senón que desaprendín. O que me levo é a tristeza que me transmitiu toda a situación e a lección que aprenderon os políticos sobre saber sacar as castañas do lume ao seu tempo. O único que eu fixen foi ir limpar o noso, que é o que fago sempre.​ / Con todo esto yo no aprendí, sino que desaprendí. Lo que me llevo es la tristeza que me transmitió toda la situación y la lección que aprendieron los políticos sobre saber sacar las castañas del fuego a su tiempo. Lo único que hice fue ir a limpiar lo nuestro, que es lo que hago siempre.

​

*     *     *

 

Quisiera recalcar la gran labor de José Juan Bermúdez tanto al frente de la Cofradía de Camelle como por la importante defensa de la vida marina que lleva a cabo para que pueda seguir siendo una fuente de riqueza, no sólo para combatir el furtivismo, pero también por amor propio a su tierra.

​

​

"Non era momento de tirarse pedras, senón de remar unidos coa verdade sempre por diante"

Testimonio

CONTINUAR

CONTINUAR

bottom of page